بلاگ تازهٔ opinion juris ( از اینجا بخوانید) در تاریخ 11 مارس 2024 به موضوعی پرداخته است که در این مدتِ نزدیک به 6 ماهی که از درگیری میان حماس و اسرائیل می گذرد، کمتر بدان توجه شده است . شاید بتوان گفت موضوعی مغفول مانده در مسئله فلسطین و اسرائیل و آن هم حق بازگشت* فلسطینیان است.
نویسنده این یادداشت خانم شهد حموری است. وی مدرس دانشگاه کنت بوده و تنش های ناشی از تلاقی حقوق بین الملل در دو جنبه عمومی و اقتصادی را بررسی کرده و در چند سال گذشته، تمرکز او بر سودجویی شرکت ها و اقتصاد جنگ بوده است. او به عنوان یک مشاور حقوقی بین المللی با تمرکز ویژه بر حوزه عرب دارای تجربه است.
این یادداشت استدلال می کند که حق بازگشت برای پناهندگان فلسطینی یک عنصر حیاتی در مناقشه اسرائیل و فلسطین است. در اینجا به نکات کلیدی مربوط به یادداشت، اشاره خواهم کرد:
نویسنده، ادعا می کند که حق بازگشت آوارگان فلسطینی پیش شرط پذیرش اسرائیل در سازمان ملل در سال 1949 بوده است. او این ادعا را با سوابق تاریخی، از جمله اظهارات نماینده اسرائیل در مجمع عمومی سازمان ملل متحد، که پذیرش اسرائیل را نشان می دهد، تأیید می کند. قطعنامه 194 مجمع عمومی سازمان ملل متحد. این قطعنامه حق بازگشت آوارگان فلسطینی را که در جریان جنگ 1948 از خانه های خود گریخته یا آواره شده اند، تضمین می کند.
به گفته حموری، اسرائیل در پایبندی به تعهد خود به قطعنامه 194 شکست خورده است. او تاکید می کند که اسرائیل نه تنها حق بازگشت آوارگان فلسطینی را به رسمیت نمی شناسد، بلکه فعالانه مانع بازگشت آنها شده است. به عنوان مثال، اسرائیل قوانینی وضع کرده است که بازپس گیری اموال خود در اسرائیل را برای پناهندگان فلسطینی دشوار می کند.
این یادداشت از به رسمیت شناختن حق مردم فلسطین برای بازگشت به میهن خود دفاع می کند. حموری به پیچیدگی موضوع و عدم وجود راه حل های ساده اذعان دارد. با این حال، او معتقد است که یک راه حل عادلانه برای مناقشه اسرائیل و فلسطین باید حقوق اسرائیلی ها و فلسطینی ها را در نظر بگیرد. این می تواند اقدامات مختلفی را شامل شود، مانند:
- تشکیل یک کشور فلسطینی در کنار اسرائیل به پایتختی بیت المقدس شرقی. این حق مردم فلسطین برای تعیین سرنوشت و استقلال ملی را برآورده می کند.
- غرامت برای آوارگان فلسطینی که ترجیح می دهند به خانه های خود باز نگردند. این می تواند شامل غرامت مالی برای اموال از دست رفته و معیشت، و همچنین کمک به اسکان مجدد در کشورهای دیگر باشد.
- تضمین حقوق برابر برای همه اسرائیلی ها و فلسطینی ها. این امر تبعیض تاریخی را که فلسطینیان با آن مواجه هستند برطرف می کند و تضمین می کند که همه مردم ساکن در منطقه می توانند از حقوق مدنی، سیاسی و اقتصادی برخوردار شوند.
این یادداشت برای حمایت از ادعاهای خود به چندین منبع از جمله قطعنامه های سازمان ملل و اسناد تاریخی اشاره می کند. مهم است که به یاد داشته باشید که حق بازگشت* یک موضوع چند وجهی است که راه حل های مستقیمی ندارد. این یادداشت یک دیدگاه را در مورد موضوع ارائه می دهد، اما دیدگاه های دیگری نیز وجود دارد که باید در نظر گرفت. برخی استدلال می کنند که با توجه به تغییرات جمعیتی که از سال 1948 در اسرائیل رخ داده است، حق بازگشت غیرعملی یا غیر واقعی است.
برخی دیگر معتقدند که تمرکز بر حق بازگشت، توجه را از موضوعات مهم دیگر در مناقشه، مانند شهرک سازی های اسرائیل در منطقه منحرف می کند.
در نهایت، برای دستیابی به صلح پایدار در منطقه، راه حلی از طریق مذاکره که به نگرانی های اسرائیلی ها و فلسطینی ها رسیدگی کند، ضروری است.
______________
* حق بازگشت (Right of return) یک اصل در حقوق بین الملل است که توانایی افراد را برای بازگشت به کشور مبدا یا تابعیت خود تضمین می کند. این بخشی از مفهوم گسترده تر آزادی جابجایی تلقی می شود و در چندین سند بین المللی بدان اشاره شده است، از جمله:
اعلامیه جهانی حقوق بشر (1948)
میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی (1966)
کنوانسیون چهارم ژنو (1948)
این حق معمولاً در مورد پناهندگان و افراد آواره اعمال می شود و در برخی از تفاسیر به فرزندان آنها نیز تعمیم می یابد.
یک بحث سیاسی مشخص و جاری در مورد حق بازگشت فلسطینی ها وجود دارد که حول محور آوارگی فلسطینی ها از سرزمین خود در سال های 1948 و 1967 است.
در اینجا چند منبع برای مطالعه بیشتر آورده شده است:
